Zie hier voor wat basis informatie over de wereld waar dit over gaat.
Het bedenken van talen, of te wel constructed languages of conlang, zijn al sinds jaar en dag een belangrijk onderdeel van wereldbouw in second world fantasy. Het kan vrij makkelijk beargumenteerd worden dat het moderne Fantasy genre zijn basis vindt in de conlang hobby van J.R.R. Tolkien.
Nu is een taalkundige aanpak van wereldbouw absoluut niet mijn ding omdat taalkunde niet mijn ding is. Ik prefereer een historische aanpak. Dus voor een hele lange tijd heb ik het taalkundige aspect van wereldbouw in mijn Fantasy wereld met de werktitel Erimos links laten liggen. In eerste instantie gebruikte ik pseudo-Griekse namen en termen, die ik later heb vervangen door namen en termen gevormd door het bij elkaar sprokkelen van lettergrepen van Griekse en Sumerische namen en termen. Toch voelde dit niet goed, niet authentiek genoeg. Dus ik heb besloten om toch een stap verder te gaan en een stapje richting de conlangs te gaan. Mijn doel is om te zorgen dat ik termen en namen kan bedenken die intern consistent aanvoelen, zonder naar een Griekse en Sumerische lexicons te grijpen. Dit heeft als voordeel ook dat de taal en dus de samenleving die deze taal spreekt meer op zichzelf zal komen te staan en minder direct een afgeleide is van precedenten uit de echte wereld. Ook hoop ik dat dit een positieve invloed heeft hoe mijn werk omgaat met het heikele punt van culturele appropriatie, maar dat is een onderwerp voor een andere keer.
Dus hoe bereik ik dit doel? Door te kijken naar de basis van de (hoofd)taal die gesproken wordt in de stad die het focuspunt is van mijn wereld. De basis van iedere taal zijn de fonemen: de klanken die in die taal gebruikt worden. Ik ben dus de taalkunde ingedoken om wat basiskennis over die fonemen te krijgen. Het is, zo blijkt, een fascinerend onderwerp omdat op dat niveau taal en biologie samenkomen. De klanken die in een taal gebruikt kunnen worden zijn immers beperkt door wat het menselijke spraakkanaal kan voortbrengen. Je gaat hier echt kijken naar hoe klanken in het spraakkanaal worden vormgegeven door de bewegingen van de verschillende onderdelen van het spraakkanaal. Taalkunde zal nooit helemaal mijn ding worden, maar ik snap nu wel een stuk beter waarom sommige mensen hun leven spenderen aan het bestuderen van taal.
Met die basiskennis in de hand kan ik nu kijken naar de fonemen die in mijn taal voorkomen. Ik wil de sfeer van die menging van Grieks en Sumerisch behouden dus wat ik heb gedaan is het kijken naar de fonemen die in het Grieks en in het Sumerisch voorkomen en daar een selectie van maken. De gemiddelde taal heeft zo’n 22 fonemen, dus dat geeft me een leidraad van hoeveel fonemen ik ongeveer moet hebben. Ik heb hier de lijst van de fonemen die in het Nederlands worden gebruikt naast gehouden omdat ik schrijf voor een Nederlandstalig publiek en het dus handig is om te zorgen dat de taal enigszins uitspreekbaar is voor dat publiek. Daar is het volgende overzicht uit voortgekomen. Per taal heb ik de fonemen in de International Phonetic Alphabet (IPA) notatie, en een voorbeeld woord voor de uitspraak in het Nederlands, Engels en het Duits (voor een enkele foneem) gegeven.
Ik ben uit gegaan van modern Grieks. De fonemen voor het Sumerisch zijn uiteraard speculatief van aard omdat we het hier hebben over een dode taal en een taal die de enige bekende is in diens taalgroep. Deze lijsten zijn opgesteld aan de hand van de relevante Wikipedia-artikelen.
Medeklinkers
Nederlands | Grieks | Sumerisch | |||
p | pot | p | |||
t | tam | t | t | ||
k | kar | k | k | ||
f | fiets | f | |||
s | samen | s | |||
ʃ | sjaal | ʃ | |||
x | chaos | x | x | ||
b | bot | b | |||
d | dam | d | |||
g | garçon | g | g | ||
v | vier | v | |||
z | zaad | z | |||
ʒ | journaal | ||||
ɣ | gat | ɣ | |||
ɦ | hand | ||||
l | la | l | l | ||
r | rij | ||||
m | maan | m | m | ||
n | na | n | n | ||
ŋ | slang | ŋ | |||
j | jas | j | |||
ʋ | wie | ||||
θ | thin | ||||
ð | this | ||||
ɾ | better | ɾ | |||
ʔ | button* | ||||
pʰ | pack | ||||
tʰ | talk | ||||
t͡s | zeit | ||||
t͡sʰ** | |||||
kʰ | keep |
* Dit is een glottale stop, zoals in het Engelse woord button. In dit woord wordt de klank onderbroken door het sluiten van de epiglottis tijdens tussen de lettergrepen “butt” en “on”. Een ander goed voorbeeld is de term “uh-oh”, waarbij je dezelfde klankonderbreking hebt tussen “uh” en “oh”. Een dergelijke glottale stop wordt ook vaak weergegeven met een apostrof (‘). Dus al die willekeurige apostroffen in veel Fantasy-namen doen taalkundig gezien rare dingen.
** Ik kon hier geen goed voorbeeld voor vinden in een taal die ik zelf enigszins machtig ben. Wellicht dat de klank aan het begin van “tsjonge” nog het dichts in de buurt komt.
Klinkers
Nederlands | Grieks | Sumerisch | |||
ɑ | kat | ||||
ɛ | pet | ||||
ɪ | pit | ||||
ɔ | op | ||||
ʏ | put | ||||
ə | spade | ||||
a: | kaas | ||||
e: | pees | ||||
i | piet | i | i | ||
o: | hoop | ||||
y | fuut | ||||
øː | reus | ||||
u | boek | u | u | ||
ɛː | scène | ||||
œː | freule | ||||
i: | analyse | ||||
y: | centrifuge | ||||
ɔː | zone | ||||
u: | blues | ||||
a | cat | a | |||
e | get | e | |||
o | other |
Nederlands heeft eigenlijk een gigantische hoeveelheid klinkers als je dit zo ziet. Hoe dan ook is de volgende stap kijken waar de overlap zit tussen Nederlands en ofwel Grieks of Sumerisch. Die lijst zal als de basis dienen voor de fonologie van mijn taal. Dat zijn dus 16 fonemen. Wat een prima aantal is. 22 fonemen is het gemiddelde maar er zijn talen die het met veel minder doen (sommige talen hebben er minder dan 10). Toch gun ik mezelf wat meer fonemen om mee te spelen. Voor het gemak voeg ik de [ɑ] klinker toe want ik denk dat die de uitspraak voor het Nederlandse publiek wat makkelijker maakt. Om diezelfde reden vervang ik de medeklinker [ɾ] met [r]. Om verwarring te voorkomen verwijder ik [g]. Voor de lol gun ik mezelf ook de medeklinker t͡s. Dus uiteindelijk kom ik op de volgende lijst. Ik geef daarbij ook de transliteratie voor iedere klank. Ik kan immers moeilijk woorden in IPA-notatie schrijven.
Foneem | Uitspraak | Transliteratie |
t | tam | t |
k | kar | k |
ʃ | sjaal | ŝ |
x | chaos | ch |
ɣ | gat | g |
l | la | l |
m | maan | m |
n | na | n |
ŋ | slang | ng |
j | jas | j |
t͡s | zeit | ts |
r | rij | r |
i | piet | i |
u | boek | u |
a | cat | à |
e | get | e |
ɑ | kat | a |
Regels
Naast de lijst van fonemen is het ook van belang hoe de taal die fonemen gebruikt. Welke fonemen mogen aan het begin van een woord, welke aan het einde en dergelijke. Ik wil hier niet al te diep op in gaan, ik ben al genoeg aan het conlangen, maar een paar beginsels zijn wel leuk om te hebben. Dus, hier een paar regels die ik volledig uit mijn duim heb gezogen en waar ik later vast problemen mee ga krijgen.
Een woord mag niet beginnen met een [ʃ].
Een woord mag niet eindigen op [ŋ], [t] of [j].
Een s-klank aan het einde van een woord is altijd een [ʃ].
Een klinker mag nooit gevolgd worden door een andere klinker tenzij dit een [i] is.
Hoe nu verder?
Als de taalkundigen onder jullie zijn bijgekomen van het lachen om mijn poging tot ietwat in die richting, dan heb zijn er nog wat dingen te doen. De volgende stap is om de termen en namen die ik al heb bedacht door dit filter te halen en waar nodig aan te passen. Uit dat proces zal een lexicon komen en waarschijnlijk ook wat meer regels en richtlijnen voor het opzetten van woorden. Dat niveau is waar ik de grens leg wat betreft het taalkundige aspect van de wereldbouw. Een ding dat ik al weet is dat de werktitel voor deze wereld, Erimos, al niet mogelijk is. Dit is bewust gedaan omdat het een Grieks woord is en ik die juist wil vermijden hoe mooi ik dit specifieke woord ook vind. Beetje kill your darlings dus.
Ik zal deze hele riedel hierboven nog een keer of twee moeten doen, want ondanks de extreme omstandigheden in mijn wereld, worden er nog wel meerdere talen gesproken en zijn er ook nog namen en leenwoorden uit andere talen. Ik ga jullie hier niet mee vervelen, maar zal wel het eindresultaat wel posten (waarschijnlijk over een jaar of twee gezien de tijd tussen deze post en de vorige).
Mooi inzicht in het onderzoek dat schrijvers doen voor de opbouw van hun werelden. Bedankt!